Lech Wałęsa (29.09.1943) – Inicjator powstania pierwszego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Solidarność w państwie bloku wschodniego, zapoczątkował w Polsce proces demokratyzacji. W 1990 został pierwszym niekomuni­stycznym prezydentem kraju po II wojnie światowej (do 1995).

Urodził się we wsi Popowo koło Lipna (północna Polska) w rodzinie stolarza jako czwarte dziecko. W tym czasie jego ojciec był w nie­woli, której skutki doprowadziły go w 2 lata później do śmierci. Wałęsa przez 3 lata uczył się na elektro­montera. Mając 24 lata przeniósł się (ze względu na kłopoty sercowe) do Gdańska, gdzie w stoczni im. Leni­na znalazł pracę na stanowisku ele­ktryka okrętowego. W 1968 poznał w hotelu robotniczym kwiaciarkę Danutę, którą tegoż roku poślubił (ośmioro dzieci).

Lata 1970-80: Agitacja przeciw komunistycznym związkom za­wodowym. W 1970 Wałęsa brał udział w strajkach i demonstracjach robotników przeciw podwyżkom cen na artykuły żywnościowe i to­wary konsumpcyjne. Po stłumieniu powstań został aresztowany i pod­pisał deklarację lojalności, dzięki czemu powierzono mu funkcję in­spektora ds. bezpieczeństwa w związ­kach zawodowych.

Z powodu nieustannej krytyki mo­nopolistycznych związków zawo­dowych, nazwanych przez niego „marionetką rządu”, został w 1976 zwolniony w trybie natychmiasto­wym. Następnie pracował w wielu zakładach naprawczych. Zaangażo­wał się w walkę o prawa związko­we i zetknął się z Komitetem Obrony Robotników (KOR). Tam poznał późniejszych bliskich współpracow­ników: T. Mazowieckiego i A. Mich­nika — bojownika o prawa człowieka.

1980: Przywódca Solidarności. W czasie fali strajków, która w sierpniu 1980 objęła wszystkie miasta polskiego wybrzeża, robot­nicy stoczni im. Lenina domagali się m.in. przywrócenia Wałęsy do pracy; 14.08.1980 pozwolono mu wrócić na stanowisko elektryka. Po­wrócił, przeskoczywszy ogrodzenie stoczni, i stanął na czele strajku. Przedłożył katalog gospodarczych i politycznych postulatów (prawo do strajku, legalizacja niezależnych związków zawodowych, udogodnienia socjalne), które rząd za­akceptował w większości w poro­zumieniu gdańskim (31.08.1980).

W dzień po założeniu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodo­wego Solidarność, 18.09.1980 Wałęsę wybrano na przewodniczącego. Po kilku miesiącach organizacja li­czyła 10 milionów członków. Panowanie Solidarności trwało 500 dni. Rząd pod przywództwem generała W. Ja­ruzelskiego ogłosił stan wojenny (13.12.1981). Tysiące związkow­ców znalazło się w więzieniach. Je­sienią 1982 działalność Solidarno­ści została zakazana.

Lata 1981-89: Droga do „okrągłe­go stołu”. Na 11 miesięcy Wałęsę osadzono w areszcie domowym. Nie odstąpił jednak od celum, jakim było reaktywowanie niezależnych związków zawodowych. Pozwolo­no mu pracować w stoczni, ale znajdował się pod ciągłym nadzo­rem. Mimo to uczestniczył w pracy nielegalnych grup związkowych działających w podziemiu. W 1983 przyznano mu Pokojową Nagrodę Nobla (1983). Medal Nobla, który odebrała za niego żona, ten głęboko wierzący katolik przekazał klaszto­rowi na Jasnej Górze w Częstocho­wie.

W połowie dekady doszło do kon­fliktu między przewodniczącym, który opowiadał się za dialogiem a władzami, i radykalnymi związ­kowcami którzy utrzymywali kurs na konfrontacje. W sierpniu 1988 umiarkowana postawa Wałęsy zna­lazła uznanie. By powstrzymać no­wą falę strajków, reżim komunisty­czny zaproponował podjęcie roz­mów przy „okrągłym stole”. W tra­kcie ośmiomiesięcznych negocjacji Wałęsa przeforsował umowę społe­czną (podpisanie 5.04.1989), która oznaczała koniec komunistycznego monopolu władzy i umożliwiła pierwsze wolne wybory. Działal­ność Solidarności znów zalegalizo­wano (17.04.1989). Dzięki popular­ności jej przywódcy Komitet Oby­watelski Solidarność osiągnął przy­tłaczające zwycięstwo w wyborach.

Od 1990: Prezydent. Ostrymi ata­kami na politykę premiera Mazo­wieckiego, początkowo popierane­go, Wałęsa spowodował rozłam związku Solidarność i dał do zrozu­mienia, że rości sobie pretensje do objęcia urzędu politycznego. Wielu zwolenników miało mu za złe ową łatwość, z jaką często ignorował zwyczaje dyplomatyczne, i pod­czas wyborów prezydenckich dało mu małą nauczkę; Wałęsa osiągnął wymaganą większość dopiero w dru­giej turze (9.12.1990). Celem prezydenta było dokonanie gospodar­czych przeobrażeń Polski za życia jednego pokolenia. W związku z tym domagał się coraz szerszych uprawnień, a te wciągały go w kon­flikt z parlamentem i przypominały ludności o dyktatorskiej władzy J. Piłsudskiego.